تاریخچه آتش نشانی
نخستین شهر کشور که به تجهیزات و سازمان آتش‌نشانی مجهز شد، شهر تبریز بود. در سال ۱۲۲۱ ، روسها در این شهر نخستین سازمان آتش‌نشانی ایران را تأسیس نمودند که برج آتش‌نشانی تبریز از یادگارهای آن دوران است. دومین و سومین واحدهای آتش‌نشانی رسمی در جنوب کشور و در شهرهای مسجد سلیمان و آبادان برای حفظ تأسیسات ایجاد شده در پالایشگاه آن شهرها تأسیس شد. سپس با توجه به ایجاد زیر ساختهای اقتصادی در نقاط مختلف کشور، ایجاد واحدهای اطفایی در مناطق مختلف کشور آغاز گردید که میتوان به احداث واحدهای آتش‌نشانی، در بلدیه آنروز نام برد که در قطب های اقتصادی و صنعتی کشور ایجاد شدند.
آموزش پیشگیری و و اطفا حریق ، یکی از اهداف کلان آموزشی است که سازمان های آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری ها برای آن برنامه ریزی کردند. اصول ایمنی آتش نشانی باید به منظور مقابله با بحران های طبیعی و حوادث پیش بینی نشده رعایت شوند. اغلب، استفاده از وسایلی مانند شومینه و بخاری و آبگرم کن های نفتی یا گازی ، خطر حریق را افزایش میدهند.
بدین صورت که گاهی گاز منو اکسید کربن به دلیل سوخت ناقص تولید شده و ممکن است به دلیل نامرئی بودن ، سهل انگاری و بی اطلاعی موجب خسارت و حریق شود . البته امکان دارد که عدم رعایت نکات ایمنی در بخش های ساخت و ساز نیز حادثه بیافرینند.
تعریف ایمنی حریق
ایمنی حریق به مجموعه ای از مطالعات و اقداماتی گفته می شود که هدف شان جلوگیری از آتش، کاهش اثرات یا واکنش در برابر آتش و کاهش صدمات ناشی از آن است. علم ایمنی در برابر آتش شامل مطالعات رفتار، دسته بندی، فرو نشانی و بازرسی آتش در قالب بخش های پژوهش و توسعه ، تولید و آزمایش است.
روش های ایمنی در برابر آتش به دو دسته عامل (active ) و غیر عامل (passive ) تقسیم بندی می شوند:
1) روش های غیر عامل یا مقابل پیشگیرانه : شامل تدابیر و اقداماتی هستند که مانع از ایجاد و تشدید حریق شده یا احتمال آنرا کاهش می دهند. یکی از روش های غیر عامل مهم، استفاده از مصالح ضد حریق در ساختمان ها است. علاوه بر این، اجرای مانور های آمادگی و آموز ش های تخصصی نیز جز رو شهای مقابل پیشگیرانه محسوب می شوند.
2) روش های عامل یا مقابل پس از وقوع: شامل فعالیت های تشخیصی سریع بعد از وقوع حریق یا انجام اقدامات موثر است. از مهمترین روش های عامل میتوان به استفاده از سیستم های اعلام حریق اشاره کرد.
علاوه براین، اقدامات مربوط به ایمنی در برابر آتش دارای سه مرحله پیشگیری از حریق، آمادگی برای اطفا حریق و واکنش در برابر حریق میشود.
انواع حریق ها و تعریف آنها
به منظور سهولت پیشگیری و کنترل آتش سوزی ، حریق ها با توجه به ماده سوختنی به چند دسته تقسیم میشوند که شامل:
حریق دسته A : اين نوع آتش سوزي، حاصل سوختن مواد معمولي قابل احتراق ، عموما مواد جامد و داراي تركيبات آلي طبيعي يا مصنوعي،است كه پس از سوختن از خود خاكستر به جا مي گذارند.
حریق دسته B: اين آتش سوزی، به دلیل سوختن مايعات قابل اشتعال يا جامداتي كه به راحتي قابليت مايع شدن دارند ، عموما مواد نفتي و روغنها ي نباتي ،پديد مي آيد . اين حريق عموما، از طریق خفه كردن اطفا می شود .
حریق دسته C: اين دسته، شامل آتش سوزي ناشي از گازها يا مايعات يا مخلوطي از آنهاست كه براحتي قابليت تبديل شدن به گاز را دارند( مانند گاز مايع و گاز شهري) . اين گروه، نزديكترين نوع حريق به دسته B هستند و عموما از طریق خفه كردن و سد کردن مسیر نشت اطفا می شود .
حریق دسته D: شامل حريق هاي الكتريكي است . اما این دسته ،در تقسيم بندي اروپايي شامل گاز هاي آتش گير هستند. علاوه بر این، اخيرا دسته جديدي تحت عنوان K يا F اضافه شده كه به علت وسعت حريق ها ،جاي خود را باز کرده است . اين دسته، به حريق در آشپز خانه و روغن هاي آشپزي ارتباط دارد.
حریق دسته E: اين دسته شامل حريق هاي الكتريكي است كه عموما در وسايل الكتريكي و الكترونيكي رخ می دهد (مانند سوختن كابلهاي تابلو برق يا وسايل برقي و حتي سيستم ها ي كامپيوتري). نامگذاري اين دسته نه بخاطر متفاوت بودن نوع ماده سوختني بلكه بخاطر مشخصات وقوع ، اهميت و نوع دستگاهی است كه حريق در آنها اتفاق می افتد . راه اطفا اين دسته حریق، قطع جريان برق ، خفه كردن حريق با گاز CO2 و هالوكربن است .
شیوه های اطفا حریق
معمولا مهمترین نکته در هر آتش سوزی، جلوگیری از انتشار آتش است. روش های موجود برای اطفا حریق شامل روش های کلی و عمومی هستند. در کل، برای مهار آتش باید یکی از سه ضلع آتش شامل اکسیژن، حرارت و مواد اشتعال زا را کنترل و محدود کنیم.
روش های کلی اطفا حریق عبارتند از:
سرد کردن حریق: معمولترین و قدیمی ترین روش برای کنترل و خاموش کردن آتش است که عموما با استفاده از آب انجام می شود. این روش برای حریق های نوع A مناسب هستند.
خفه کردن حریق: خفه کردن حریق به معنی پو شاندن روی آتش با موادی است که مانع از رسیدن اکسیژن به آتش می شوند. اگرچه این روش، برای همه حریق ها مناسب نیست اما برای اکثر آنها کاربرد دارد. این نوع خفه کردن در مواردی که آتش ، اکسیژن تولید می کند (مانند مواد نیتراته و زنجیره های عالی اکسیژن دار) و همچنین در جایی که مواد به سرعت آتش می گیرند، کارایی ندارد. علاوه بر این، موادی که به عنوان پوشش مورد استفاه قرار می گیرند باید سنگین تر از هوا بوده و یا حالت پوششی داشته باشند.
مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال: این روش در آغاز حریق امکان پذیر و عملی است و میتوان برای اطفا حریق ، اقداماتی مانند قطع جریان ، جا به جایی مواد ، رقیق کردن ماده سوختنی و کشیدن دیوار حائل را انجام داد.
کنترل واکنش های زنجیره ای: این روش بسیار پرهزینه و دشوار بوده و در آن از ترکیبات هالن ( مواد هالوژنه از مشتقات۴ CH یا C2H6 می باشند که بجای یک یا چند عنصر هالوژنه (شامل I، Br ،Cl، F) جایگزین شده است . هالن در هنگام اطفاء بدون بجای گذاشتن اثرات تخریبی و باقیمانده بر روی مواد و دستگاه ها می تواند بطور بسیار موثری ایفای نقش نماید . مکانیسم اثر هالن تا حدودی مشابه CO2 بوده و چون سنگین تر از هوا هستند می توانند بسرعت روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اکسیژن گردند. ) و جایگزین های آن و برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین استفاده می کنند.
منبع: آموزش مجازي پارس